Yunanca bir terim olan sarkopeni, “sarx (kas)” ve “penia (kayıp)” kelimelerinin birleşiminden oluşur. Kas kütlesi ve kas gücünün kaybı olarak ifade edilir.

Sarkopeni sıklığı yaş ile artar. Kas kütlesi, kas gücü ve fiziksel performansta azalma görülür. Kayıp oranı erkeklerde kadınlardan daha fazladır. En az 20 kişiden birinde sarkopeni görülmektedir.

Yetersiz beslenme, düşük protein alımı, alkol ve sigara kullanımı ve fiziksel inaktivite kas kütlesinde azalmaya neden olabilir.

Kas kütlesinin değerlendirilmesinde; vücut görüntüleme teknikleri (BT, MR, DEXA), biyoimpedans
analizi (BIA), total ve parsiyel vücut potasyumu/yağsız yumuşak doku oranı ve antropometrik ölçümler kullanılır. Kas gücü ise el sıkma gücü testi gibi yöntemlerle ölçülür.

Korunma ve tedavi için fiziksel aktivite ve beslenme çok önemlidir.  Yaşlılar sağlıklı yaşam davranış şekilleri hakkında bilgilendirilmeli ve farkındalıkları arttırılmalıdır. İyi beslenme, hijyen, yeterli egzersiz gibi konularda bilgilendirilmelidir.

NASIL BİR BESLENME UYGULANMALIDIR ?

Yaşlı bireylerin diyetle yeterli protein almaması, yağsız vücut kütlesinde azalmaya ve fonksiyonel bozukluğun artmasına neden olmaktadır. Beslenme açısından dengeli, kişiye özel olarak hazırlanmış diyet ve kaliteli protein (1,0-1,2 gr/kg) önerilmektedir.

Esansiyel aminoasit, D vitamini ve protein takviyesi yaparak uygun egzersizle desteklenen birçok programın yağsız vücut kütlesinde artışa yol açarken, kas gücünde ve yaşam kalitesinde de artışa neden olduğu ve özellikle yetersiz beslenen yaşlılarda mortaliteyi azalttığı tespit edilmiştir.

HANGİ VİTAMİN VE MİNERALLERE İHTİYAÇ VAR?

Vitaminler ve mineraller metabolik olayların işleyişi açısından gerekli maddelerdir. İnsan vücudunda sentezlenmediklerinden besinlerden alınırlar. Bu maddelerin eksikliğine malnütrisyonda, enfeksiyonlarda ve ileri yaşta sık rastlanır.

Yaşlı populasyonda sık görülmesinin sebebi yetersiz beslenme, ilaçlar ve kronik hastalıklardır.

A VİTAMİNİ

Yara iyileşmesinde görev alır.  Karaciğer hastalıklarında, yağ malabsorbsiyonunda ve diyetle alımında azalma olduğunda eksikliği görülür.

TİAMİN (B1 VİTAMİNİ)

Sinir sisteminin yapısında bulunur ve sinir iletiminde görev alır. Fasulye, fındık, fıstık ve yeşil sebzelerde bulunur.

RİBOFLAVİN (B2 VİTAMİNİ)

Tahıl, et, karaciğer ve yumurtada bulunur. Alkol kullanımı ve karaciğer yetmezliğinde eksikliği görülebilir. Eksikliğinde oral mukozada inflamasyon görülebilir. Günlük önerilen doz erkeklerde 1,3 mg kadınlarda 1,1 mg dır.

NİASİN (B3 VİTAMİNİ)

Karaciğer ve tahıllarda bulunur. Kronik alkol kullanımında eksikliği görülebilir. Klinikte eksikliğinde ishal, dermatit, demans görülebilir. Tedavide oral 10150 mg/gün nikotinamid verilir.

B12 VİTAMİNİ

Kümes hayvanları, et ve et ürünleri ve kabuklu deniz canlılarında bulunur. Tüm yaşlılarda düzeyi ölçülmelidir. Bilişsel performans için önemlidir.

C VİTAMİNİ

Turunçgiller, domates, ıspanak ve patateste bulunur. Sebze-meyveden fakir beslenen, kronik alkol ve sigara kullanan hastalarda eksikliğine rastlanır. Eksikliğinde  diş eti kanamaları görülür. Kandaki düzeyi 0,2 mg/dL olduğunda skorbüt hastalığı görülür. Eksikliği 200 mg/gün şeklinde takviye edilebilir.

K VİTAMİNİ

Yeşil yapraklı sebzeler, tereyağı ve zeytinyağında bulunur. İlaç kullanımı (antikon vulzanlar, antibiyotikler) eksikliğine sebep olabilir. Eksikliğinde kanamaya eğilim görülür. Yaşlılarda eksikliği kalça kırık riskinde artmaya sebep olur.

D VİTAMİNİ

Vücutta sentezlenen tek hormondur. Yaşlanma ile cildin 25-hidroksikolekalsiferol sentezi azalır. Güneşe çıkmama, çıkılan zaman veya maruz kalan vücut alanı sebebiyle eksikliği görülebilir. Yağlı balıklar ve sütte bulunur.  Yaşlılarda günlük 800 IU oral alımı önerilmektedir.

MİNERALLER

KALSİYUM

Süt ve süt ürünleri, badem ve susamda bulunur. Yaşlıda eksikliği kronik böbrek yetmezliği, D vitamini yetmezliği ile ilişkilidir. Eksikliğinde kas spazmları, depresyon ve mental durum değişiklikleri görülebilir. Günlük 1200-1500 mg elementer kalsiyumun D vitamini ile birlikte alınması önerilir. Kırık ve düşmeleri azalttığı gösterilmiştir.

MAGNEZYUM

Buğday tohumu, fındık ve ayçiçeğinde bulunur. Eksikliğinde tetani, kas güçsüzlüğü, kardiyak aritmiler gelişebilir. Günlük ihtiyaç 300-400 mg’dır.

BAKIR

Badem, fındık ve kabuklu deniz hayvanlarında bulunur. Eksikliğinde anemi, saç dökülmesi ve dermatit görülebilir. Günlük diyetle 700-900 mcg alınması önerilir.

KROM

Kırmızı et, tahıl ve yeşil sebzelerde bulunur. İnsülinin etkisini artırarak glisemik regulasyona katkıda bulunur. Günlük 20-35 mcg alınması yeterlidir.

ÇİNKO

Deniz ürünleri, kırmızı et ve yumurtada bulunur. Eksikliğinde ishal, saç dökülmesi, depresyon ve dermatit görülebilir. Günlük 8-11 mg alınması önerilir.

SELENYUM

Tahıl, deniz ürünleri ve kırmızı ette bulunur. Eksikliğinde kardiyomiyopati ve kalp yetmezliği görülebilir. Günlük 55 mcg alımı önerilmektedir.

MANGANEZ

Tahıl, kepek ve pirinçte bulunur. Eksikliğinde kemik mineralizasyonunda bozulma görülebilir. Günlük 1,8-2,3 mg önerilmektedir.

İYOT

Deniz ürünleri, süt ve bazı sebzelerde bulunur. Tiroid hormon yapımında kullanılır. Günlük 150 mcg alınması önerilmektedir.

DEMİR

Diyetteki demir hem ve hem dışı iki formda bulunur. Kırmızı et , kümes hayvanları ve balık hem formunu içeren; sebzeler ve meyveler non-hem formunu içeren besinlerdir. Alım, emilim ve kayıp şeklinde eksikliği görülür. Yorgunluk, dikkat eksikliği, solukluk şeklinde anemi olarak etkileri görülür.  Günlük 10-15 mg alınması önerilmektedir.